Zergatik da premiazkoa gaur egun osasunerako giza eskubidea aldarrikatzea?

Gaur egun, giza eskubideak aitortzea eta ikusaraztea funtsezkoak dira, batez ere osasunerako eskunidea. Eskubide horren defentsa erabakigarria da sortzen ari diren erronkak dituen mundu bateam, hala nola pandemiak, gaixotasun kronikoak eta desberdintasun sozialak, krisi humanitarioak eta gerrak.

Osasuna giza duintasunaren funtsezko alderdia da. Arreta mediko egokia jaso ahal izatea ez litzateke pribilegio bat izan behar pertsonentzat, baizik eta eskubide unibertsal bat, guztiok duintasunez bizi ahal izatea bermatzen laguntzen duena. Osasun-zerbitzuak ematea gaixotasunen prebentzioaz eta tratamenduaz harago doa; banakako gaitasunak eta bakoitzaren potentziala erabat garatzea ere ahalbidetzen du.

Osasunerako eskubidea sustatzea funtsezkoa da gaur egun osasun-arreta jasotzeko orduan dauden desberdintasunei aurre egiteko. Desadostasunek mundu osoan diraute, hainbat faktorek eraginda, hala nola pertsona bakoitzaren egoera sozioekonomikoak, kokapen geografikoak, generoak eta baita jatorri etnikoak ere. Eskubide hori defendatzeak berekin dakar desberdintasun horiek ezabatzen ahalegintzea eta pertsona guztiek, beren inguruabarrak edozein direla ere, kalitatezko zerbitzu medikoak eskura izatea bermatzea. Zerbitzu medikoetarako sarbidean berdintasuna izateak gizarte bidezkoagoak eta elkartuagoak sortzen laguntzen du.

COVID-19aren pandemiak agerian utzi du osasunaren interkonexioa mundu mailan eta osasun-krisi horiei aurre egiteko osasun-sistema sendoak izatearen garrantzia. Eskubide hori hain beharrezkoa denez, osasun-sistemak indartu egiten dira baliabideak eskuratuz, medikuak prestatuz eta herritarren beharrei erantzungo dieten politikak aplikatuz. Arreta medikoaren faltak neurriz kanpoko eragina du komunitate baztertu eta kalteberetan, eta horrek areagotu egiten ditu dauden desberdintasunak.

Adibidez, komunitate horietan nahasmendu mentalak tratatzeko baliabideak mugatuak izaten dira, eta horrek zaildu egiten du pertsonek beharrezko arreta jasotzea. Horren ondorioz, osasun mentaleko arazoak oharkabean pasa daitezke edo ez dira behar bezala tratatzen, eta horrek eragin nabarmena du haien bizi-kalitatean.

Bestalde, pertsonek kalitate handiko arreta medikoa jasotzeko eskubidea izateaz gain, beren osasun eta gorputzaren gaineko kontrola izateko eskubidea ere badute. Horrek esan nahi du sexu- eta ugalketa-eskubideak babestuta daudela edo egon beharko luketela, emakumeei beren

ugalketa-osasunari buruzko erabaki informatuak hartzeko aukera emateko. Eta torturak eta adostu gabeko tratamendu medikoak ez jasateko eskubidea bezalako esku-sartzerik ez jasateko eskubidea; alderdi hori garrantzitsua iruditzen zait desgaitasuna duten pertsonentzat.

Giza eskubideetan oinarritutako osasun-ikuspegia arreta mediko soiletik haratago doa. Nazioak konprometitzen ditu osasun-sistema eraginkorrak ezartzera, giza eskubideak errespetatzen dituztenak, eskuragarriak eta genero-ikuspegia barne hartzen dutenak. Horrek esan nahi du guztiek izango dutela

zerbitzuetarako sarbidea, bereizketarik egin gabe. Eskubide horren azterketa osoa egiteko, osasunari eragiten dioten funtsezko faktoreak ere hartu behar dira kontuan. Populazioen osasuna hobetzeko, garrantzitsua da, halaber, edateko ura, oinarrizko saneamendua eta osasun publikoko beste neurri batzuk eskuragarri izatea.

Giza eskubideetan oinarritutako osasun-sistema batek, gaixotasunak sortu ondoren tratatzeaz gain, modu aktiboan lan egiten du gaixotasunak agertzea prebenitzeko, pertsonen bizi-baldintzak hobetuz. Osasunerako giza eskubidea ikusaraztea eta defendatzea erantzukizun kolektibo bihurtzen da osasunerako sarbidean dauden desberdintasunek irauten duten mundu batean. Ekimen honen helburua ez da soilik guztiek ekintzak izatea bermatzea, baita osasuna lehentasuna duten eta guztiek bizitza osasuntsua izateko duten eskubidea erabat egikaritu ahal izango duten gizarteak sortzea ere.

Eskubide hori babestea ez da etika kontua bakarrik, baita etorkizun bidezkoagoa eta gizatiarragoa sortzeko funtsezko alderdia ere.

Maite Ezkurdia Heriz. Deustuko Unibertsitateko Nazioarteko Harremanetako Graduko ikaslea. https://www.linkedin.com/in/maite-ezkurdia-heriz-38a21a265

Argazkia: Freepik