Isiltasunari erronka joz: osasun mentalaren aldeko premiazko borroka
4 March, 2024Aurkikuntza medikoak inoiz baino azkarrago doazela dirudien garai honetan, erronka isil baina premiazko bat dago oraindik: osasun mentala. Gizarteak aurrera egiten duen bitartean, osasun mentalari buruzko elkarrizketak itzaletan jarraitzen du neurri handi batean, eta askok ez diote gaiari heltzen. Nahiz eta egia den arlo horretan aurrera egiten ari dela, osasunaren eremu honen inguruko mito eta estigmak azaleratuz, inoiz baino garrantzitsuagoa da bizitzaren zati horri argia ematea.
COVIDaren pandemia inflexio-puntua izan zen gizarte batentzat, eta bere historiako suizidioen kopururik altuena erregistratu zuen 2023an. Datu puntuala izan liteke, harik eta historikoki kopururik altuena gainditzen duen ondoz ondoko hirugarren urtea dela egiaztatu dugun arte. Hain kezkagarria ez den dinamika batean, joera hori datuek islatzen dute, 100.000 biztanletik 9 pertsonak bizitza kentzen baitute.
Nahiz eta kopuru hori oso txikia iruditu, gure herrialdean egunean hamar pertsona baino gehiagok beren buruaz beste egiteak eskuak burura eramatea eragin beharko luke. Eta agian hor dago, gure buruan, ahaztuta dagoen krisiaren arazoa. Suizidioa prebenitzeko Estatuko plan edo estrategia espezifikorik ez duen herrialde batek orain arte bizitako edozein pandemiak baino erronka handiagoa du aurrean. Pandemia isila eta azalik gabea, baina ia gizarte osoari eragiten diona.
Gizarte horren barruan, talde batek gainerakoenak baino kezkagarriagoak dirudite. Hemen haurren suizidioei buruz zein gazteenen artean gertatzen direnei buruz ari gara, hau da, 29 urtetik beherako pertsonen artean gertatzen direnei buruz. 22 urteko pertsona bat naiz, krisi honen larritasunaren jakitun, eta horrelako espazioek nire adin bereko jendeari zuzenean eragiten dion gaitz bati ahotsa emateko balio dute.
Iaz 29 urtetik beherako 350 pertsona baino gehiagok bizia galduko dutela, inguratzen gaituen krisi larriaren erakusgarri txiki bat besterik ez da. Guztira 4.000 baino gehiago izateak gauzak planteatzea eragin beharko luke.
Hala ematen du Euskadin egiten ari garela 2023 – 2028 Osasun Mentalerako Estrategiaren sorrerarekin. Pertsonarengan oinarritutako arreta integraleko eredu baten bidez jardunez, buruko nahasmenduen arreta eta prebentzioa hobetzen aurrera egitea bilatzen da, osasun mentala sustatuz eta osasunaren alderdi hori pertsonen osasunerako eta ongizaterako funtsezkotzat hartuz.
Arlo horretan oztopoak badaude ere, horrelako estrategiak lehen urratsa dira osasun mentala prebenitzeko eta tratatzeko. Hainbat ildo estrategikoren bidez, euskal osasun-sistemak gizarte inklusiboa, solidarioa eta gaiarekiko errespetuzkoa garatu nahi du. Giza eskubideen, generoaren eta aniztasunaren ikuspegiak txertatuz edo osasun mentala gizarte-, hezkuntza- eta kultura-politiketan txertatuz, estrategia horrek zeharka egiten dio aurre osasun mentalaren arazoari.
Garapen horren esparruan ondo adierazten denez, ez dago osasun mentalik gabeko osasunik. Horretarako, hainbat jarduera-ildoren bidez, bultzada eta prebentzioa sustatzen dira, hainbat politika publikoren bidez.
Lerro horietatik guztietatik bik eman zidaten atentzio gehien dokumentua lehen aldiz irakurrita. Alde batetik, hirugarren ildoa, prebentzioarekin, detekzio goiztiarrarekin eta jokabide suizidaren arretarekin lotuta dago. Jokabide suizida oro buruko nahasmenduaren sinonimoa ez dela azpimarratuz, bereziki azpimarratzen da prebentzioa ez ezik inguruneari eragin diezaiokeen drama pertsonala ere. Hala, lehen lerro hori lehen hurbilketa bat da estrategia garatzeko.
Bigarrenik, eta paragrafo batzuk gorago esandakoarekin lotuta, bosgarren ildo estrategikoak haurtzaroko eta nerabezaroko osasun mentala azpimarratzen du. Bizitzako lehen urte horiek a posteriori erabakigarriak direla kontuan hartuta, adin horietan sustapen eta prebentzio egokia ezinbestekoa izan daiteke. Berekin eraman dezakeen diskriminazioaren eta estigmatizazioaren aurka borrokatuz, adin goiztiarretan osasun mentala sustatzeak garrantzi gutxietsia du askotan.
Azken batean, askotan zoriontasuna gailentzen zaion gizarte batek adin modernoaren erronkarik handienetako bat du aurrean. Isilean eta gutxitan azaleratutako erronka honek merezi duen arreta irabazten du gaur egun. Azken finean, osasun mentalaz hitz egitea osasunaren beste adar batzuez hitz egitea bezain erraza izan beharko litzateke.
Gaizki egotea normalizatzea eta transmititzea izango da hemen ongizate psikologikoaren inguruko estigmak indargabetzeko lehen urratsa. Aipatutako gizarte-politikek bultzatuta, datozen urteetarako suizidioaren aurkako borrokan itxaropena izan dezakegu.
Erreferentziak
https://www.fsme.es/observatorio-del-suicidio-2022-definitivo/
https://bideoak2.euskadi.eus/2023/11/21/news_89860/Estrategia_de_Salud_Mental.pdf
https://ine.es/dynt3/inebase/es/index.htm?padre=7933 capsel=7942
Rafael Flores Toledo. Deustuko Unibertsitateko Nazioarteko Harreman eta Zuzenbideko gradu bikoitzeko ikaslea. https://www.linkedin.com/in/rafael-flores-toledo-36509526b
Azalaren irudia: Imagen de rawpixel.com en Freepik
No Hay Comentarios