8M: emakume langilearen nazioarteko eguna

Aurten ere M8a iritsi da, mundu osoan Emakume Langilearen Nazioarteko Eguna bezala ezagutzen dena. Esan beharrik ez dago gaur egun, oraindik ere, ez dagoela emakumeen eta gizonen arteko berdintasun erreal eta eraginkorrik. Nahiz eta legez oso urrats garrantzitsuak eman diren emakumeen eskubideen aitortzan, egia da, halaber, hainbat hamarkadatako antolakuntzari eta borrokari esker lortu diren konkistek kalte larriak jasan ditzaketela egun batetik bestera. Bestela esanda, ez dago benetako mekanismo eraginkorrik eskubide horien babesa bermatzeko.

Era berean, azpimarratzekoa da egun honetan egiten diren aldarrikapenak hainbat ikuspuntutatik planteatzen direla, eta, jakina, era askotakoak direla: lana eta soldata parekatzeko eskaera, presentzia berdina izatea politika- eta enpresa-postu garrantzitsuetan, genero-indarkeria gaitzestea, zapalkuntza betikotzen duen egiturazko indarkeria salatzea, eta, are gehiago, sistema kapitalista bera gainditzea emakume langilea benetan eta eraginkortasunez askatzeko ezinbesteko urrats gisa.

Azken aldarrikapen horrek gaur egungo mendebaldeko gizarteetan hainbesteko oihartzunik izan ez dezakeen arren, egia esan, lotura estua du M8ko jatorriarekin. Hain zuzen ere, egun horrek XIX. eta XX. mendeetako sindikatu- eta langile-mugimenduan ditu sustraiak. Izan ere, Temma Kaplanek, historialari estatubatuarrak, adierazten du “Emakumearen Nazioarteko Egunaren benetako historia ezin dela bereizi Clara Zetkinen bizitza politikotik”. Baliteke askorentzat bere izena ez izatea ezaguna, baina, hain zuzen ere, Alemanian jaiotako komunista honek proposatu zuen lehen aldiz Emakume Langilearen Nazioarteko Eguna antolatzea 1910ean, Emakume Langilearen Nazioarteko Bigarren Konferentzia egin zenean Kopenhagen.

Hala ere, 1975. urtean,  Emakumearen Nazioarteko Urtea izanik, hasi ziren Nazio Batuak Emakumearen Nazioarteko Eguna ospatzen martxoaren 8an. Bi urte geroago, Nazio Batuen Batzar Nagusiak ofizialki formalizatu zuen Eguna. Era berean, 1975ean, Nazio Batuen Batzar Nagusiak Emakumearentzako Nazio Batuen Hamarkada izendatu zuen 1976-1985: Berdintasuna, Garapena eta Bakea, hura ezartzeko.

Egun honetan, emakumeak historian zehar hizkuntza gutxituen transmisio-iturri gisa izan duen rola ere gogorarazi nahi da.

Komunitate askotan, emakumea izan da beti hizkuntzak belaunaldiz belaunaldi transmititzeko funtsezko kanala, baita hizkuntza gutxituak transmititzeko ere. Hori ez da gure sexuaren ondorio naturala, lanaren banaketa sexualaren eta ezarritako rolen ondorio baizik. Horren ondorioz, amak izan ziren seme-alaben heziketaren eta balio-transmisioaren arduradun nagusiak bizitzako lehen urteetan, eta, nola ez, haien hizkuntzan. Horrekin batera, nabarmendu behar da hainbat herrik kolonialismoaren ondorioak zuzenean pairatu zituztela, eta horrekin batera, beren ama-hizkuntzan komunikatzeko debekua.

Baina ez litzateke bidezkoa izango emakumea hizkuntzak zabaltzeko motore bezala bakarrik aitortzea, bere ama posiziotik. Gaur egun, globalizazioak kulturaren esparruan dituen ondorioez jabetuta -hala nola, munduko jatorrizko hizkuntzak desagertzea-, emakume asko beren hizkuntza eta kultura zaintzearen eta biziberritzearen alde borrokatzen ari dira, politika, literatura edo hezkuntza bezalako esparruetatik.

Hain zuzen ere, hainbat ekintzailek azpimarratu dute garrantzitsua dela nortasunari eustea, norberak duen sustraiari eustea eta nortasunari uko ez egitea, eta, aldi berean, kultura-aniztasuna gehiago errespetatzeko beharra azpimarratu dute.

Gauza bera gertatu zen bere garaian euskal emakumeekin eta euskararekin, nahiz eta kausak eta testuingurua aurrekoak ez bezalakoak izan. Izan ere, autore batzuen arabera, emakumeek familian eta etxean egiten zuten lana funtsezkotzat jotzen zen XX. mendearen hasieran euskara zabaltzeko eta iraunarazteko. Zalantzarik gabe, nazionalismo haren oinarri katoliko sendoak etxeko eta familiako eremu pribatura mugatutako emakumearen ideia indartzen zuen, eta kultura eta hizkuntza transmititzeko ardura handia hartzen zuen bere gain.

Hala eta guztiz ere, argi dago emakumeak transmisio-iturri gisa izan duen rola ez dela kasualitatearen ondorio izan, garaiko testuinguru sozio-politikoaren ondorio baizik. Garrantzitsua da baldintza horiek kontuan hartzea, emakumeak lan horiek egitera bultzatu zituzten arrazoiak ulertzeko. Hizkuntza gutxituei dagokienez, zalantzarik gabe, haien jardunak errekonozimendua merezi du, baina oso garrantzitsua da, halaber, emakumeek lan hori zergatik egin behar izan zuten ulertzea. Garrantzitsua da, bere garaian lanaren banaketa sexualari eta ideologia kontserbadoreari erantzuten ziolako, eta garaiak aldatu diren arren, banaketa hori eta kultura matxista hori bera nagusi dira gure gizarteetan, horrek dakarren guztiarekin. Horregatik, berebiziko garrantzia du M8an kalera irteteak, berdintasun erreal eta eraginkor bat aldarrikatzeko.

Iturriak

• Acosta Pujana, Ainhoa. 2013. “El rol de las mujeres vascas en la transmisión del euskera: el idioma en las dinámicas de género e identidad (III/III)”. Euskonews. https://www.euskonews.eus/zbk/656/el-rol-de-las-mujeres-vascas-en-la-transmision-del-euskera-el-idioma-en-las-dinamicas-de-genero-e-identidad-iiiiii/ar-0656015001C/# 
• Día Internacional de la Mujer. 8 de marzo. UNESCO https://www.unesco.org/es/days/women
• Historia del Día de la Mujer. Naciones Unidas. https://www.un.org/es/observances/womens-day/background
• Huguet Pané, Guiomar. 2023. “El origen del 8 de marzo como día internacional de la mujer”. National Geographic. https://historia.nationalgeographic.com.es/a/feminismo-camino-hacia-8-marzo_12468
• “Mujer y lengua: la fuente de la transmisión”. 2021. Tres Mil Voces. https://tresmilvoces.com/mujer-y-lengua-la-fuente-de-la-transmision/ 
• “Mujeres indígenas expusieron sobre el importe rol que desempeñan como transmisoras de la lengua propia”. 2019. Secretaría Políticas Lingüísticas. https://www.spl.gov.py/es/index.php/noticias/mujeres-indigenas-expusieron-sobre-el-importe-rol-que-desempenan-como-transmisoras-de-la-lengua-propia

Leire Goenaga Egaña. Deustuko Unibertsitateko Nazioarteko Harremanak eta Zuzenbideko gradu bikoitzeko ikaslea.

Irudia: UN Women. 20213ko Emakumearen Nazioarteko Eguna