Otsailak 21, Ama-Hizkuntzaren Nazioarteko Eguna

Ama Hizkuntzaren Nazioarteko Eguna UNESCOren Biltzar Orokorrak aldarrikatu zuen 1999ko azaroan, eta 2000. urteaz geroztik mundu osoan ospatu da, hizkuntza-aniztasuna eta hezkuntza eleanitza sustatzeko helburuarekin.

Egun hau ospatzeko ideia Bangladeshek sustatutako ekimen batetik dator eta bere jatorria 1952koa da. Urte horretako otsailean, Asiako herrialdeko ikasle talde batek kaleak hartu zituen Bangla, bere ama hizkuntza, aitortzea eta kontserbatzea eskatzeko. Poliziak tiro egin zien manifestariei eta gutxienez lau pertsona hil ziren. Horregatik, Bangladeshko herriari omenaldia egiteko asmoz, egun honetan printzipio unibertsal bat defendatzen dugu: edonork bere hizkuntzan hitz egin eta adierazteko eskubidea du. Azpimarratzekoa da, era berean, dauden hizkuntza guztiak errespetatu eta zaintzearen garrantzia, hauek gure funtsezko ondarea direlako eta, era berean, ohiturei, tradizioei eta identitateari estuki lotuta daudelako.

UNESCOk gizarte jasangarrietan kultura- eta hizkuntza-aniztasunak duen garrantzian sinesten du. Era berean, NBEk hezkuntza eleanitza defendatzen du, hezkuntza eraldatzeko funtsezko tresna gisa ulertuta. Hala ere, mundu osoan, biztanleen % 40k ez du hitz egiten edo ulertzen duen hizkuntza batean hezteko aukerarik. Horrenbestez, UNESCOk ama-hizkuntzan edo lehen hizkuntzan oinarritutako hezkuntza eleanitza sustatzen du, eta honako honetan datza: hezkuntza-esperientzia ikasleak ondoen menderatzen duen hizkuntzan hasten da, eta, gero, pixkanaka beste hizkuntza batzuk sartzen ditu.

Zentzu horretan, honako esaera honek ondo laburtzen du hizkuntzak duen garrantziaren ideia:

Gure ama-hizkuntza hizkuntza bat baino gehiago da, gure arima da. Giza adimenaren armadura da; historiaren artxibo bat. Mundua hizkuntzaren bidez asmatzen dugu.

Gaur egun munduan 6800 hizkuntza inguru hitz egiten dira. Hala ere, estatistika batzuen arabera, bi astean behin bat desagertzen da. Era berean, NBEren arabera, horien % 43 galtzeko arriskuan dago, batez ere globalizazioaren eragin negatiboagatik eta hizkuntza indartsuagoen aurrerapen geldiezinagatik. Izan ere, mende honen amaieran 600 hizkuntzek soilik iraungo dutela kalkulatzen da, hau da, planetako hizkuntza-aniztasunaren % 90 galduko dela.

Hala eta guztiz ere, merezi du ama-hizkuntzek duten garrantzia azpimarratzea, eta gaurdanik premiazkoa dela hizkuntza horiek zaintzeko lan egitea. Ildo horretatik, ezin dugu aipatu gabe utzi Munduko Hizkuntza Indigenen Nazioarteko Hamarkada (IDIL ingelesezko sigletan). Izan ere, Nazio Batuen Batzar Nagusiak 2022 eta 2032 arteko aldia IDIL izendatu zuen. Helburu nagusia hizkuntza indigena askoren egoera zailari buruz mundu osoan arreta piztea da eta alderdi interesatuak eta baliabideak mugiaraztea hizkuntza horiek zaintzeko, biziberritzeko eta sustatzeko.

Era berean, iaz ikasle mexikar batzuek aplikazio bat garatu zuten jatorrizko hizkuntzak zaintzeko eta irakasteko. Chapingo Unibertsitate Autonomoko ehun bat gaztek, hainbat ikaslek eta irakaslek, garatu zuten Miyotl App, gailu mugikorretarako aplikazio bat, erabiltzaileei Mexikoko 25 hizkuntza indigenatan 20.000 hitz ikasteko aukera ematen diena. Aurrerapen txikia da baina esanguratsua, eta, jakina, garapen teknologikoa pauso oso handitan ematen ari den garai berrietara egokitua. Azken finean, “Hizkuntzekin gure kultura bizirik mantendu eta mundu osora zabal dezakegu”.

Iturriak

Decenio Internacional de las Lenguas Indígenas (2022-2032). UNESCO. https://www.unesco.org/es/decades/indigenous-languages

Día Internacional de la Lengua Materna. https://www.youtube.com/watch?v=9ze0ilqX23s

Día Internacional de la Lengua Materna. “Educación multilingüe: una necesidad para transformar la educación”. Naciones Unidas. https://www.un.org/es/observances/mother-language-day

Día Internacional de la Lengua Materna. Muy Interesante. https://www.youtube.com/watch?v=yqtvE6HkwwA

Día Internacional de la Lengua Materna. UNESCO. https://www.unesco.org/es/days/mother-language

Noticias ONU. 2022. “Estudiantes mexicanos desarrollan una aplicación para preservar y enseñar las lenguas originarias”. Naciones Unidas. https://news.un.org/es/story/2022/02/1504292

Rezwan. 2008. “¿Son libres las lenguas? Reflexiones en el Día Internacional de la Lengua Materna”. Global Voices. https://es.globalvoices.org/2008/02/23/%C2%BFson-libres-las-lenguas-reflexiones-en-el-dia-internacional-de-la-lengua-materna/#:~:text=%C2%BFQu%C3%A9%20importancia%20tiene%20la%20lengua,el%20mundo%20mediante%20la%20lengua.%C2%BB

---

Leire Goenaga Egaña. Deustuko Unibertsitateko Nazioarteko Harremanak eta Zuzenbideko gradu bikoitzeko ikaslea.

Argazkia: Rooftop/GEM Report. UNESCO